Het begrip hoogmoed komt regelmatig voor in de oude Griekse mythen. De Grieken noemden dit hybris. Een bekend voorbeeld is het verhaal van Icarus, die het advies van zijn vader negeerde en te dicht bij de zon vloog. Ook in andere mythen komt dit thema vaak terug.
Icarus
Icarus en zijn vader Daedalus waren opgesloten op het eiland Kreta door koning Minos. Daedalus, een begaafd vakman, bedacht een manier om te ontsnappen: hij maakte vleugels van veren en was voor zichzelf en zijn zoon.
Hij waarschuwde Icarus om niet te hoog te vliegen, want dan zou de zon de was doen smelten. Maar tijdens de vlucht raakte Icarus overmoedig. Hij voelde de vrijheid en de warmte van de zon na lange tijd in gevangenschap, en negeerde het advies van zijn vader.
Zoals voorspeld smolten de vleugels en stortte Icarus neer in de Egeïsche Zee, waar hij verdronk. Deze mythe dient als waarschuwing tegen roekeloosheid, overmoed en het negeren van wijs advies.
Prometheus
Prometheus stond bekend om zijn rol in de schepping van de mens. Uit mededogen met de mensheid stal hij het vuur van de goden en schonk het aan de mensen. Daarnaast onderwees hij hen in architectuur, geneeskunde, astronomie en landbouw.
Deze daad bracht de woede van Zeus over hem heen. Als straf liet Zeus hem vastketenen aan een rots, waar elke dag een adelaar zijn lever opat. ’s Nachts groeide de lever weer aan, zodat de marteling eeuwig doorging.
Uiteindelijk werd Prometheus bevrijd door Herakles, als onderdeel van diens twaalf werken. Prometheus bleef echter symbool staan voor menselijke ambitie, opoffering en verzet tegen autoriteit.
Hoogmoed is ook moed
Voor veel Griekse helden liep hoogmoed slecht af, al werd Prometheus uiteindelijk nog bevrijd. De uitdrukking “hoogmoed komt voor de val” heeft een negatieve lading. Toch is dat niet helemaal terecht. Hoogmoed kan ook worden gezien als moed: de drang om iets nieuws tot stand te brengen, de natuur te willen beheersen of problemen op te lossen.
Het is belangrijk moed te behouden, maar deze niet te laten omslaan in overmoed.
Geschreven door: Bente van Hintem
Eind redacteur: Ties Ruber