Sinds het begin der tijden fantaseren we over hoe de toekomst eruitziet. Vliegende auto’s, een keuken die zelf je ontbijt maakt, of robots die ons leven makkelijker maken. Veel van die dromen komen (nog) niet uit, maar we leven wél in een tijd waarin technologie ons dagelijks leven beïnvloedt. De toekomst draait al lang niet meer alleen om technische snufjes, maar om duurzaamheid, leefbaarheid en het slim inzetten van ruimte en middelen. Wat zal de stad van de toekomst ons brengen?
De kijk naar de stad van de toekomst is veranderd. Wereldwijd is het weer hevig aan het veranderen. Hevige regenbuien, droogte, extreme hitte zijn de weeromstandigheden die we steeds meer zien. En het heeft impact op de manier waarop we leven, en dus onze straten en steden.
Akkoord over de toekomst
Om verslechtering te voorkomen, zijn er in 2015 door vele landen klimaatakkoorden ondertekent. Het klimaatakkoord van Parijs moet de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C. Maar of we dat gaan halen is op dit moment onzeker; 2024 is een historisch warm jaar geweest met zelfs een temperatuurstijging naar 1,6°C.
Groot vervuiler Amerika is wederom uit het Parijs akkoord gestapt. In 2017 stapt de VS onder president Trump al uit het akkoord. En doet dat in 2024 overnieuw, tot grote frustratie van lokale overheden wereldwijd. Zij zetten zich juist wel in voor het behalen van de SDG-doelen. Die ervoor zorgen dat onze steden groen en veilig zijn, zoals Boston burgermeester Michelle Wu in haar statement laat zegt:
“In Boston draait klimaatactie om het verbeteren van levens. We maken straten veiliger, lucht schoner en energie goedkoper. We investeren in opleidingen voor klimaatbestendige banen. Dat is niet alleen goed voor de planeet, maar cruciaal voor onze inwoners.”
SDG-doelen in Nederland
De SDG schijf met de zeventien doelen
Veilige straten, schone lucht en goedkope energie, brengt ons op het volgende onderdeel die vertelt over de stad van de toekomst: De Sustainable Development Goals (SDG). De SDG zijn zeventien wereldwijde doelen die armoede, ongelijkheid en gezondheidsproblemen aanpakken. Nederland heeft deze doelen ondertekent en wil ze voor 2030 realiseren. Maar de voortgang loopt niet voor de ondertekende niet even soepel. SDG 11, het belangrijkste doel als we kijken naar de stad van de toekomst. “Duurzame steden en gemeenschappen”, richt zich op leefbaarheid in de stad. En vertelt in tien subdoelen hoe de stad van de toekomst eruit zal gaan zien. Hoe staat Nederland er nu voor en wat kunnen we verwachten?
Volgens het CBS boekt Nederland op sommige vlakken vooruitgang, maar zijn vele doelen nog niet behaald. Laten we een paar belangrijke onderdelen onder de loep nemen:
11.1 – Betaalbare huisvesting
In 2030 heeft iedereen toegang tot adequate, veilige en betaalbare huisvesting.
Op dit moment is dat niet het geval. Huizenprijzen zijn historisch hoog, vooral voor alleenstaande starters is de huizenmarkt een doolhof. Toch zijn er ook lichtpuntjes: wonen neemt sinds dit jaar een kleiner deel van het inkomen in beslag en de woningvoorraad groeit. Toch zijn er na schatting zo’n 900.000 woningen nodig om aan de vraag te voldoen. Meer huizen betekend ook meer uitstoot, zal je denken maar dat valt mee. Nieuwbouw gaat in de toekomst meer en meer bijdragen bij het verlagen van uitstoot, door slimme en groenen keuzes.
11.6 – Vermindering van milieu-impact
Het milieu-impact van steden moet per inwoner omlaag. Verbeterde luchtkwaliteit en afvalbeheer.
In Nederland geven we best veel uit aan afvalbeheer, en scheiden we veel van het afval al. Maar is onze leefomgeving niet zo groen, onze straten zijn nog te versteent. Bij hevige regenbuien wordt het water niet verwerkt, terwijl groen helpt het water op te nemen.
Een mooi voorbeeld van meer groen en meer woningen is het Wonderwoods in Utrecht. De naam zegt het al, het is een verticaal bos. Elk balkon heeft een tuin met planten die Co2 opneemt. En het werkt: de luchtkwaliteit verbetert en er worden minder fijnstoffen gemeten dan voorheen. Wat in de toekomst nog minder gaat worden.
Groen gaat meer en meer gezien worden in onze straten en buurten. Ook de zogenaamde plantenmuren gaan we steeds meer zien op niet-geïsoleerde huizen. Uit onderzoek is gebleken dat de plantenmuren verkoelen in de zomer en verwarmen in de wintermaanden. Wat weer bespaart op energie kosten en bijdraagt aan doel 11.3.
11.3 – Duurzame stadsontwikkeling
Steden zijn inclusiever en duurzamer worden gepland en beheerd.
Dat doel is nog niet gehaald, maar er wordt wel aan gewerkt. Denk aan een gebouw als Wonderwoods, die draagt bij aan een duurzamere stad.
Branchevereniging van Nederlandse Architectenbureaus (BNA) doet alvast een voorzet met het rapport De Stad van de Toekomst. Daarin schetsen zij hoe de steden: Rotterdam, Eindhoven, Amsterdam en Utrecht eruit kunnen gaan zien in de toekomst. De veranderingen zijn groot.
Amsterdam krijgt bijvoorbeeld kleine, hechte gemeenschappen, met veel aandacht voor gezonde verstedelijking, sociale inclusie, bereikbaarheid en klimaatadaptatie. De Nederlandse bevolking blijft groeien en steden steeds voller raken, is het belangrijk om die drukte slim te coördineren. Technologie en data gaat in de toekomst meer en meer gebruikt worden, om problemen op te lossen. Maar we moeten waakzaam blijven, technologie heeft ook zijn keerzijde, niet iedereen kan meekomen en hoe zit het met privacy?
De slimme stad voor iedereen
De stad van de toekomst kent veel uitdagingen, met klimaat en leefbaarheid als belangrijkste. Het idee van een technologische toekomst is op sommige vlakken nuttig en handig, maar er schuilen wat gevaren.
Data wordt nu al volop gebruikt in onze steden. Denk aan verkeerslichten die zich automatisch aanpassen bij drukte, om zo de doorstroming beter te regelen. Steden krijgen steeds vaker een eigen brein, Smart-City’s noemen we dat. In sommige steden in China zijn de steden al slim, doormiddel van de data van burgers wetensteden hoeveel auto’s er op een bepaald tijdstip op de weg zijn. En niet iedereen vindt dat even prettig.
Zo wilde Google ’s dochteronderneming Sidewalk Labs, de allereerste smart city gaan bouwen. Met beloftes van duurzaamheid, veiligheid, mobiliteit en betaalbare huizen. Maar om dat mogelijk te maken zouden algoritmes en duizenden camera’s continu data verzamelen van bewoners. Veel mensen werden daar sceptisch van: wat gebeurt er met je privacy als elke beweging wordt vastgelegd? Uiteindelijk ging het hele plan niet door.
“Alles is gebaseerd op data en op de mogelijkheid om zoveel mogelijk data gedreven werken maar ook om te zorgen dat mensen er profijt van hebben”. Vertelt Datastad projectleider Jolanda Verleg.
Sinds drie en half jaar is Den Bosch het project Datastad gestart, waar ze onder andere focussen op digitale inclusie. Want onze samenleving digitaliseert flink, we zijn gewend aan laptops en smartphones. Maar toch kan niet iedereen mee, bij Datastad zorgen ze ervoor dat iedereen mee kan. Zo zijn ze erachter gekomen (doormiddel van data) dat mensen onder een bepaalde inkomensgrens geen telefoon of laptop kan aanschaffen. En er nog steeds mensen zijn die niet overweg kunnen met smartphones of laptops. Daardoor lopen ze kansen mis, zoals het reageren op een brief of het aanvragen van subsidies
De stad van de toekomst is dan wel digitaal, maar we moeten een balans vinden tussen digitaal en offline. De mogelijk om middelen te digitaliseren betekend niet altijd dat het probleem opgelost is. Soms is de eenvoudigste aanpak de juiste.