Technologie ontwikkelt zich razendsnel en is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. We gebruiken het voor alles, ook in de sport. Daarom vroegen wij ons af: hoe ziet de wereld van de arbitrage er over een paar jaar uit met al deze technologische ontwikkelingen? Ik sprak KNVB-scheidsrechter en expert Clay Ruperti over zijn visie op de toekomst van arbitrage in het voetbal.
Technologie als hulpmiddel voor de scheidsrechter
Technologie is al bezig om de arbitrage te ondersteunen. Het doel? Het werk van de scheidsrechter makkelijker maken. Maar volledig vervangen is een ander verhaal. Volgens Ruperti: “De spelregels zijn op heel veel vlakken niet zwart/wit. Ze bieden ruimte voor interpretatie. Dat is anders dan bijvoorbeeld hockey. Daar komt de bal wel of niet op de voet. Of wordt de bal wel of niet met de bolle kant gespeeld. Bij voetbal wordt van de scheidsrechter veel meer een oordeel over de situatie gevraagd. Die empathie is lastig te automatiseren.” De rol van de scheidsrechter is dus moeilijk te vervangen, vooral in een sport waarbij interpretatie zo’n grote rol speelt. Volledige robotisering zou bovendien het kijkplezier kunnen verminderen.
Welke technologieën worden nu al gebruikt?
Er worden inmiddels meerdere soorten technologie gebruikt. De doellijntechnologie is daar een goed voorbeeld van: deze technologie kan precies vaststellen of de bal over de lijn is gegaan. Ook bij buitenspelsituaties wordt technologie ingezet. Deze buitenspeltechnologie is ver ontwikkeld, maar zelfs dan blijft menselijke controle noodzakelijk. Soms kan het systeem niet goed onderscheiden welk lichaamsdeel bij welke speler hoort, bijvoorbeeld als alle spelers dicht bij elkaar staan. In zulke gevallen moet men alsnog terugvallen op menselijke waarneming.
Kan de scheidsrechter ooit volledig vervangen worden?
De grote vraag is of arbitrage ooit volledig overgenomen kan worden door robots. Ruperti denkt daar het volgende over: “Een andere vraag is: is dat ook leuk? Voetbal is ook een sport van fouten. De keeper duikt over een bal, de spits mist een kans en de scheidsrechter neemt een verkeerde beslissing. Op cruciale momenten kunnen we dat laatste nu herstellen. Maar als álles automatisch loopt zoals het moet, krijg je een voorspelbaar spelletje waarvan je jezelf kunt afvragen: kijken we daar nog met plezier naar?” Kortom: het streven naar perfectie is begrijpelijk, maar fouten maken het spel menselijk en boeiend.
Wat als de technologie zelf faalt?
Wat als een robot een verkeerde beslissing neemt? Hoe zouden spelers daarmee omgaan? Ruperti grapte: “Nou ja, een robot zal het in elk geval een stuk minder erg vinden als ze in het stadion liedjes over zijn moeder zingen…”. Robots kunnen geen relatie opbouwen met spelers. Toch is de beslissing van een scheidsrechter op het veld nu bindend. Zou je dat veranderen naar “de beslissing van de techniek is bindend”? Dat vereist een grote omslag, en niet iedereen staat daarachter.
Gevoel voor het spel blijft essentieel
Ruperti zegt hierover: “Je ziet nu al in het hedendaagse voetbal dat een fout van een menselijke scheidsrechter veel minder zwaar wordt behandeld dan een fout van bijvoorbeeld de VAR. Want die eerste kan een verkeerde positie hebben of een speler voor zijn neus, maar de VAR heeft zoveel technische hulpmiddelen. Hoe leg je uit dat technologie faalt?”
Het streven naar nul fouten is logisch, en technologische hulpmiddelen kunnen daar goed bij helpen. Maar als het spel té perfect wordt, verliezen we de charme en de emotie van het spel. Veel voetbalfans waarderen juist dat onverwachte en menselijke element. Zonder dat, zou voetbal voorspelbaarder en wellicht minder aantrekkelijk worden.
Hoe de rol van de arbitrage er in de toekomst uit gaat zien, is dus nog onduidelijk. Wordt het een symbolische functie, of blijft de rol van de scheidsrechter cruciaal? Ruperti zegt hierover: “Hoe zou u reageren op spelers die zeggen dat een robot geen ‘gevoel voor het spel’ kan hebben? Ik snap dat wel. Uiteindelijk zal de techniek wellicht zover voortschrijden dat ook dat element steeds beter zal kunnen worden geleerd, maar een top-scheidsrechter is niet alleen iemand die de regels perfect uitvoert, maar iemand die een manager is en levert wat de wedstrijd onder verschillende omstandigheden nodig heeft. Dat is vaak onmogelijk onder woorden te brengen. Hoe weet je dat nou, wat de wedstrijd nodig heeft? Dat is ook waarom die echte top-scheidsrechters iedereen opvallen en dat die tamelijk zeldzaam zijn: dat is een zeldzame kwaliteit.”
Scheidsrechters dragen dus meer bij dan alleen het volgen van de regels. Ze brengen gevoel, sfeer en leiderschap mee op het veld. Die menselijke factor zullen we niet zomaar kunnen vervangen. En ook het publiek mist iets als alles te strak en foutloos verloopt. De reacties op tribunes, de discussie na een beslissing – het hoort allemaal bij de beleving van het spel.