Door Isa Versluijs
Zelfrijdende auto’s. Chatbots die sollicitatiebrieven schrijven. Robots die in magazijnen pakketten sorteren. Wat ooit sciencefiction was, is nu werkelijkheid. Kunstmatige intelligentie (AI) en robots nemen in rap tempo allerlei taken van ons over. En hoewel dat op veel fronten voordelen biedt, is het goed om stil te staan bij de keerzijde. Want wat als jouw baan straks wordt gedaan door een algoritme?
Wat is AI eigenlijk?
AI, of kunstmatige intelligentie, is technologie die leert van data en vervolgens zelfstandig beslissingen kan nemen of problemen kan oplossen. Denk aan ChatGPT , maar ook aan de algoritmes die Netflix aanbevelingen doen, of de software die medische scans analyseert.
Robots gebruiken vaak AI om ‘slimmer’ te worden. In fabrieken herkennen ze bijvoorbeeld onderdelen en weten ze precies hoe iets in elkaar moet. In de zorg worden sociale robots ingezet om ouderen gezelschap te houden. En in de landbouw rijden automatische tractors rond.
Waarom wordt AI zo populair?
AI is snel, accuraat en kan dag en nacht doorwerken. Bedrijven besparen geld én tijd. Voor consumenten betekent het vaak meer gemak, denk aan klantenservice via een chatbot of gepersonaliseerde webshops. En dankzij AI kunnen ook grote maatschappelijke problemen aangepakt worden, zoals klimaatverandering (via datamodellen) of het verbeteren van medische diagnoses.
Verlies van banen
Eén van de grootste zorgen is dat AI banen gaat vervangen. Niet alleen eenvoudige banen, maar ook hoogopgeleide functies. Denk aan juristen, boekhouders of zelfs artsen die deels vervangen worden door software.
Jasmijn van den Kerk: “We zien nu al dat veel administratieve taken verdwijnen. Dat betekent niet meteen dat mensen massaal werkloos worden, maar hun werk verandert wel ingrijpend.”
Ethische dilemma’s
Wie is verantwoordelijk als een AI-systeem een fout maakt? Stel je voor dat een zelf rijdende auto iemand aanrijdt, wie is er dan schuldig? En wat als AI wordt ingezet om mensen te manipuleren, zoals bij deepfakes of gepersonaliseerde politieke advertenties?
Bias en discriminatie
AI is zo slim als de data die het krijgt. Maar als die data bevooroordeeld is, dan is het resultaat dat ook. AI-systemen die sollicitanten beoordelen of politiedata analyseren, kunnen onbedoeld discrimineren, met serieuze gevolgen.
AI neemt niet alleen over, het verandert ook
Hoewel banen kunnen verdwijnen, ontstaan er ook nieuwe functies. AI-trainers, ethische AI-adviseurs, data-analisten, dit soort beroepen bestonden tien jaar geleden nog nauwelijks.
“De sleutel is omscholing,” zegt Jasmijn van den Kerk. “We moeten mensen helpen om mee te bewegen met de veranderingen. Niet tegenhouden, maar begeleiden. Daarnaast zijn er ook sectoren waar AI juist tekortschiet, denk aan menselijk contact in de zorg of creativiteit in kunst en onderwijs.”
We staan aan het begin van een nieuw tijdperk. Laten we zorgen dat we het niet laten leiden door technologie, maar door mensen, met visie, verantwoordelijkheid en nieuwsgierigheid.